Nieasertywne zachowania

Oprócz postawy asertywnej wyróżnia się trzy możliwe sposoby zachowania. Analizując cechy poniższych postaw możesz określić własne skłonności do innych typów zachowania niż asertywne.

1. Postawa uległa, ugrzeczniona, bierna, pokorna, wynika najczęściej z lęku wobec innych osób,
z obawy utraty ich sympatii, z chęci uniknięcia konfliktów, z braku pewności siebie. Zasadą, która została wpojona osobom uległym i nadal się jej trzymają jest posłuszeństwo. Osoby uległe chętnie poddają się kierownictwu innych, łatwo ulegają cudzym sugestiom, a mając odmienne zdanie obawiają się je wyrazić. Zawsze mają jakieś zastrzeżenia wobec siebie i nigdy nie są z siebie zadowolone. Zawsze, gdy coś im się nie uda lub nie zostanie załatwione po ich myśli, obarczają za to winą siebie. Uważają, że nie były dość sprawne, dość wymowne, dość sprytne, żeby dobrze coś zrobić lub załatwić. Ich zdaniem inni ludzie lepiej sobie radzą, mają więcej szczęścia, lepiej umieją urządzić się w życiu itd. Bywa, że osoby uległe rezygnują z jakiejś części swojego wolnego czasu lub zaplanowanych przyjemności, ponieważ ktoś się do nich z czymś wrócił, potrzebował rady lub pomocy. I chociaż wiedzą doskonale, że inni stanowi to nadużycie ich dobrej woli, zgadzają się spełniać te oczekiwania. Najczęściej myślą o sobie: Ja? Jestem tylko takim sobie, szarym, przeciętnym człowiekiem.
Rezultatem postawy uległej jest utrata szacunku otoczenia, lekceważenie, utrata poczucia własnej wartości, poczucie krzywdy, silny stres i wykorzystywanie przez innych.
2. U podstaw postawy agresywnej leży poczucie wyższości, chęć zwrócenia na siebie uwagi,
wyładowanie złości, chęć zmuszenia do uległości oraz brak umiejętności innego zachowania się. W przypadku zachowań agresywnych sytuacje konfliktowe są spostrzegane jako pole walki, a celem staje się wygrana własna i pokonanie innych. W zachowaniach agresywnych dochodzi do respektowania własnych prawa przy jednoczesnym lekceważeniu praw innych ludzi. Osoby przyjmujące postawę agresywną nie liczą się z innymi, nie słuchają ich, podejmują decyzje bez uwzględnienia praw innych. Osoby te działają w myśl zasady „najlepszą obroną jest atak”. Ich strategia polega na naruszaniu terytorium fizycznego i/lub psychicznego drugiej osoby.
Rezultatem tej postawy są ostre konflikty z ludźmi (eskalacja zachowań agresywnych), utrata sympatii otoczenia, ośmieszenie się.
3. Manipulacja. Taką postawę przyjmują osoby, które musiały nauczyć się maskować, ukrywać swoje uczucia. Cechuje je brak otwartości, chęć wygrania cudzym kosztem, nastawienie na wykorzystanie innych, podejrzliwość, nieuczciwość, traktowanie ludzi jako głupszych.
Rezultatem tej postawy jest złość i agresja otoczenia osoby manipulującej, utrata oraz zaufania do niej.
Manipulacja rozumiana jako forma realizowania swoich interesów świadomie, kosztem interesów drugiej osoby, za pomocą oszustwa i przekłamania jest również rodzajem agresji.

Konsekwencją rezygnacji z bycia sobą i braku uczciwości wobec siebie, występujących zarówno w postawie agresywnej jak i biernej, mogą być zaburzenia zdrowotne: zmęczenie, bóle głowy, pleców, rozdrażnienie, a nawet depresja. Zachowania asertywne, jako realizacja przez człowieka jego osobistych praw w kontakcie z drugim człowiekiem, mogą być więc traktowane jako element i warunek zdrowego życia zawodowego i prywatnego.
Przyjęcie postawy asertywnej jest sposobem na życie, którego efektem jest osiągnięcie przez człowieka większego szacunku do siebie i poczucia własnej godności.