Jak zachowywać się asertywnie?

Czy warto? Co to jest asertywność? Jakie są zalety bycia asertywnym/ asertywną?

Postawa asertywna - postępowanie, które chroni własne sprawy, w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie i prawa innych osób. Asertywność to: umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń bez poczucia winy, umiejętność odmawiania w sposób nie uległy i nie raniący innych, umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał, autentyczność, elastyczność zachowania, świadomość swoich wad i zalet, wrażliwość na innych ludzi, stanowczość.
Człowiek zachowujący się asertywnie potrafi ujawniać różne uczucia - zarówno pozytywne, jak i negatywne, np.: gniew, strach, zaangażowanie, nadzieję, rozpacz, radość, oburzenie, zakłopotanie, entuzjazm itd., w sposób, który nie narusza praw innych osób.
Tą bardzo szczegółową definicję można również przedstawić nieco krócej: umiejętność otwartego i bezpośredniego wyrażania swoich myśli, uczuć, przekonań lub pragnień w sposób respektujący uczucia, poglądy i opinie drugiego człowieka (rozmówcy).

Jak to zrobić?
Oprócz wiedzy co to znaczy asertywnie, świadomości swoich potrzeb i praw, warto wiedzieć jaki sposób komunikacji może Ci ułatwić postawę asertywną.
Jeżeli wybierasz asertywną odmowę - możesz korzystać ze schematu, który ułatwi Ci to zadanie.
Asertywna odmowa składa się z trzech elementów:

* ze słowa „NIE”;
* z jasnego i konkretnego określenia czynności, której nie chcesz wykonać;
* z krótkiego i prawdziwego uzasadnienia odmowy.

Na przykład w sytuacji, gdy kolega chce zaplanować wspólny wypad na ten weekend. Lubisz go i chętnie byś z nim pojechał/ pojechała, ale w tym czasie masz zaplanowane ważne dla Ciebie spotkanie, odpowiedź może brzmieć:

* nie;
* nie pojadę z tobą tym razem;
* mam zaplanowane w tym czasie ważne dla mnie spotkanie z ojcem (prawdziwy powód!).

Ważnym elementem asertywnej odmowy jest udzielenie krótkiego wyjaśnienia, dlaczego czegoś nie zrobisz, ale bez tłumaczenia się. Bardzo często odmowy ludzi przybierają formę: „nie mogę, już się umówiłem”, albo „czemu nie powiedziałaś mi wcześniej ?” itp. Takie odpowiedzi prowokują do dyskusji: „jak to nie możesz, pokombinuj, coś się da zrobić”, albo „kiedy wcześniej, przecież dzisiaj dopiero wtorek, można jeszcze wszystko odkręcić...”. Użycie na początku Twojej wypowiedzi słowa „NIE”, i dalej „nie zrobię tego bo...” pokazuje drugiej osobie, że podjęłaś/ podjąłeś już decyzję, i że jest to Twoja decyzja , podczas gdy zwrot „nie mogę” zakłada, że ktoś Ci zabrania (a z tym zawsze da się coś zrobić) albo - zwalasz winę na rozmówcę – „mogłeś powiedzieć mi wcześniej”. Innym, dość często stosowanym sposobem radzenia sobie przez ludzi z sytuacją, na którą nie chcą się zgodzić jest odmawianie przy pomocy „Przepraszam, ale...”. Używając takiego sformułowania sugerujesz, że odmawiając robisz coś złego, jesteś nie w porządku i dlatego musisz przepraszać. Ludzie najczęściej zastępują „NIE” słowem „przepraszam, przykro mi” ponieważ obawiają się kogoś zranić, albo obawiają się komuś narazić. Efekt jest najczęściej zupełnie odwrotny: osoba, którą żarliwie się przeprasza z dużym prawdopodobieństwem uzna, że pewnie jest za co ją przepraszać i możemy to nawet wywołać jej pretensje.
To, co mówi człowiek, kiedy zachowuje się asertywnie ma cztery cechy:

* jest bezpośrednie;
* jest stanowcze;
* jest uczciwe;
* nie zawiera treści nastawionych na skrzywdzenie drugiej osoby.

Zwroty wyrażające asertywność (uwaga na odpowiednią intonację i język ciała!): nie życzę sobie; nie potrzebuję tego; nie zgadzam się na to; czuję się wytrącony/ wytrącona z równowagi; mam inne zdanie na ten temat; masz rację, ale nie pozwolę traktować się w ten sposób; zaskoczyłeś mnie i muszę się zastanowić; niestety muszę ci odmówić, bo już raz mnie zawiodłeś; proszę zrozum, że nie mogę tego od ciebie przyjąć; uważam, że to jednak jest złe.
Osoba asertywna to taka, która wierzy w siebie. Jest pewna siebie, ale nie zarozumiała. Jej pewność siebie jest oparta na przekonaniu, że poradzi sobie nawet w trudnej sytuacji, a jeśli nawet nie... cóż, ma prawo do popełniania błędów. Traktuje siebie z życzliwością, nie wstydzi się siebie i nie udaje kogoś innego. Stanowczo nie pozwala innym na naruszanie swojej godności osobistej.
Człowiek asertywny swobodnie ujawnia innym siebie, wyraża otwarcie swoje myśli, uczucia, pragnienia. Czyni to w sposób uczciwy, bezpośredni, śmiało, bez paraliżującego lęku. Jest aktywnie nastawiony do życia, nie czeka na cud, akceptuje swoje ograniczenia, niezależnie od tego, czy w danej sytuacji udało mu się odnieść sukces, czy też nie. Potrafi powiedzieć „nie”, zażądać czegoś, co mu się należy, nie lęka się nadmiernie oceny, krytyki, odrzucenia. Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając swoje sukcesy i mocne strony. Gdy jest w centrum zainteresowania, uwagi, potrafi działać bez niszczącego lęku. Akceptuje zmiany w sobie i innych. Potrafi się ,”dogadać”, potrafi też dochodzić swoich praw i egzekwować je.
Jeżeli zdecydujesz się na próbę przyjęcia asertywnej postawa - co zyskujesz w kontaktach z innymi:

* Masz odwagę zachować własną indywidualność;
* Odważnie też przyznajesz się do błędów i pomyłek we własnym postępowaniu;
* Jesteś tolerancyjna/ tolerancyjny wobec indywidualnych reakcji innych ludzi;
* Jesteś wolna/ wolny od perfekcjonistycznego oceniania zachowania własnego oraz innych ludzi;
* Krytycznie odnosisz się do pochwał, perfekcjonizmu i rutyny, akceptujesz życie, aprobujesz wszystko co odbiega od jego schematów;
* Uważni zachowujesz uwagę odnośnie narzucanych Ci norm społecznych.

Twoim prawem jest również możliwość zachowania nie asertywnego. Zarówno decyzja na „tak”, jak i na „nie” łączy się z wzięciem odpowiedzialności za to, co może się potem wydarzyć. Jest to jednak możliwe tylko wówczas, kiedy masz przekonanie, że Twoje potrzeby są równie ważne, jak potrzeby innych. Musisz zdawać sobie sprawę, że tylko świadomość tego, czego naprawdę chcesz i tego, czego sobie zdecydowanie nie życzysz, pozwala Ci zdecydować, co naprawdę chcesz zrobić.
Co się dzieje, kiedy nie jesteś świadoma/ świadom swoich potrzeb, albo nie umiesz przyznać sobie prawa do ich realizacji, albo zadowolenie innych z Twojego postępowania wydaje Ci się najważniejsze?
Ponieważ żyjesz wśród ludzi, a nie na bezludnej wyspie, jeśli nie zachowujesz się asertywnie to znaczy, że przyjmujesz jakąś inną postawę (nawet Twój brak reakcji jest sposobem zachowania).