Picie alkoholu w pracy

Pracownik ponosi całkowitą (porządkową lub materialną) odpowiedzialność za spożywanie alkoholu w czasie pracy lub przybycie do firmy w stanie nietrzeźwym. Jest jednak pewien "kruczek" - to pracodawca musi ową nietrzeźwość udowodnić; szczególnie w sytuacji, gdy jest ona przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Jak pijany, to nie pracuje

Pracodawca powinien odsunąć pijanego od pracy i wręcz domagać się, by ten opuścił teren firmy. Jeżeli pracownik nie zrobi tego dobrowolnie, wtedy pracodawca ma prawo usunąć go (np. z pomocą ochrony) pod warunkiem, że nie naruszy jego dóbr osobistych (nietykalność, publiczne upokorzenie itp.). Pracodawca powinien wyciągnąć konsekwencje służbowe w odniesieniu do osób kierujących pracownikami spożywającymi alkohol na terenie firmy, jeżeli spożywanie to było akceptowane. W tym wypadku nie ma najmniejszego znaczenia, czy kierownicy także pili.

Sposób przestrzegania trzeźwości na terenie firmy pracodawca powinien określić w aktach wewnątrzzakładowych (regulamin pracy). Powinien również wprowadzić nakaz zachowania trzeźwości w sytuacjach innych, niż wykonywanie pracy, np. podczas pełnienia przez pracownika dyżuru lub w innych sytuacjach, gdy realizowane są obowiązki pracownicze.

Co zrobić, gdy pijany pracownik ulegnie wypadkowi?

Jeżeli pracownik w stanie nietrzeźwym przyczynił się w znacznym stopniu do wypadku podczas pracy, wówczas traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego. Gdy dojdzie więc do wypadku, należy ustalić, czy pracownik był pod wpływem alkoholu. Pracodawca ma prawo skierować pracownika na badanie zawartości alkoholu we krwi, pracownik zaś nie może odmówić i musi poddać się takiemu badaniu. Jeśli odmówi lub będzie zachowywał się w sposób uniemożliwiający przeprowadzenie rzeczonego badania, wówczas straci prawo do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy. Za badanie płaci pracodawca, lecz ZUS ma obowiązek zwrócić mu poniesione koszty. Gdy zaś okaże się, że pracownik był nietrzeźwy, to wówczas on zostaje obciążony kosztami.

Pracownik i jego odpowiedzialność

Nietrzeźwy pracownik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności porządkowej lub majątkowej. Nawet jego umowa o pracę może zostać rozwiązana za wypowiedzeniem (lub bez wypowiedzenia). Może tez zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

Jak postąpić w danej sytuacji?

Jeżeli pracownik pije alkohol podczas wykonywania swoich obowiązków bądź już przyszedł w stanie nietrzeźwym, wówczas można nałożyć na niego karę pieniężną. Za jedno wykroczenie wysokość kary wynosi nie więcej, niż jednodniowe wynagrodzenie pracownika. Łącznie zaś wszystkie kary pieniężne wymierzone jednemu pracownikowi nie mogą przekraczać 1/10 tej części jego wynagrodzenia, która przypada mu do wypłaty po dokonaniu wcześniejszych potrąceń.

Z pracownikiem, który przyszedł do pracy w stanie nietrzeźwym lub pił w firmie, pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia, zarzucając mu winę umyślną bądź rażące niedbalstwo. Jednakże pracodawca nie może wyciągnąć takich konsekwencji w odniesieniu do pracownika dotkniętego chorobą alkoholową. Broniąc się przed zwolnieniem dyscyplinarnym, może się on bowiem powołać na - dosyć kontrowersyjne i dyskusyjne - orzeczenie Sądu Najwyższego (wyrok z dn. 10. X. 2000 r. wydany w sprawie sygn. Akt I PKN 76/00), w którym sąd stwierdził, że jeżeli do pracy stawi się nietrzeźwy pracownik, który jest dotknięty przewlekłą psychozą alkoholową, to wówczas nie stanowi to dostatecznej podstawy do przypisania mu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

W dodatku swoje obowiązki narusza nie tylko ten pracownik, który sam pije, lecz również kierownik, który wprawdzie nie pije, lecz akceptuje picie alkoholu przez pracowników w czasie wykonywania czynności zawodowych.

Wyznaczyć granicę naruszenia obowiązków

Aby w sposób właściwy móc ocenić, czy nietrzeźwy pracownik naruszył swoje obowiązki, pracodawca powinien sprawę picia alkoholu szczegółowo uregulować w aktach wewnątrzzakładowych. W unormowaniach regulaminu pracy można też wprowadzić odpowiedzialność pracowników (bez względu na to, czy zajmują kierownicze stanowiska), jeżeli wiedzieli, że inne osoby piły alkohol w firmie, a ukryły ten fakt. Do takiej odpowiedzialności mogłyby zostać również pociągnięte te osoby, które same nie piły wówczas alkoholu.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35 poz. 230) zabrania się sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych na terenie zakładów pracy oraz miejsc zbiorowego żywienia pracowników. Zabrania się również wnoszenia napojów alkoholowych na teren zakładów pracy.

Kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Wydanie przez pracodawcę polecenia zaprzestania pracy pracownikowi nie wymaga w takiej sytuacji ani zachowania szczególnej formy, ani obowiązku przeprowadzenia badania stanu trzeźwości tego pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 11 lutego 2000 r. II UKN 401/99). Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości.

Na żądanie pracownika niedopuszczonego do pracy z powodu uzasadnionego podejrzenia, że stawił się do pracy po spożyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy, kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona jest obowiązana zapewnić przeprowadzenie badania stanu trzeźwości pracownika. Inicjatywa co do wykonania badań stanu trzeźwości należy zatem do pracownika, któremu pracodawca zarzucił naruszenie obowiązku trzeźwości (wyrok Sądu Najwyższego z 26 sierpnia 1999 r. I PKN 241/99).

Zgodnie z § 8 rozporządzenia z dnia 6 maja 1983 r. Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. Nr 25, poz. 117 z późn. zm.) kierownik zakładu pracy jest obowiązany na żądanie pracownika zapewnić przeprowadzenie badań na zawartość alkoholu w organizmie: badania wydychanego powietrza, badania krwi oraz moczu. W miarę możliwości badanie wydychanego powietrza powinno być przeprowadzone przed innymi badaniami.

Koszty związane z badaniami krwi i moczu przeprowadzonymi na żądanie pracownika ponosi zakład pracy. W razie dodatniego wyniku badania zakład pracy kosztami związanymi z badaniami obciąża pracownika.

Za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy pracodawca może stosować kary porządkowe: upomnienie lub naganę oraz karę pieniężną. Kara pieniężna nie może być w tym przypadku wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika.

Obowiązek pracownika zachowania trzeźwości w czasie pracy należy do jego podstawowych obowiązków (tak m.in. wyrok SN z 23 lipca 1987 r. I PRN 36/87). Zarówno stawienie się do pracy po spożyciu alkoholu, jak i spożywanie go w miejscu pracy, stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, które może być przyczyną rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę z jego winy bez wypowiedzenia.

Niezależnie od powyższego, spożywanie napojów alkoholowych w zakładzie pracy stanowi wykroczenie, za które grozi kara grzywny. Również usiłowanie popełnienia tego wykroczenia jest karalne.

Warto także wiedzieć, że w myśl przepisu art. 40 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi osoba w stanie nietrzeźwości, która swoim zachowaniem daje powód do zgorszenia w zakładzie pracy może zostać doprowadzona do izby wytrzeźwień, zakładu opieki zdrowotnej lub innej właściwej placówki utworzonej lub wskazanej przez jednostkę samorządu terytorialnego albo do miejsca zamieszkania lub pobytu. W przypadku braku izby wytrzeźwień osoba taka może być doprowadzona do jednostki policji.